Hesapların İşleyiş Kuralları

      01,01,1994 tarihinden itiraberen uygulamaya konulan ve tüm işletmelerin uyması gereken hesaplar listesine Tekdüzen Hesap Planı denir. Hesap Planı belirli şekilde sınıflandırılmıştır. Mükelleflerin Tekdüzen Hesap planına uymaları zorunludur. Aşağıda Tekdüzen Hesap Planı verilmiştir.

 Tek Düzen Hesap Planında hesaplar 9 ana grupta toplanmıştır.

A K T İ F	1. Dönen Varlıklar	Bilanço Hesapları
	2. Duran Varlıklar
P A S İ F	3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
	4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
	5. Özsermaye Hesapları
	6. Gelir Tablosu Hesapları	Gelir Tablosu Hesapları
	7. Maliyet Hesapları	Maliyet Hesapları
	7/A Seçeneği	7/A
	7/B Seçeneği	7/B
	8. Serbest Hesaplar	Yönetim Muhasebesi
	9. Nazım Hesaplar	Nazım Hesaplar

  
 
Tekdüzen Hesap Planınıda Hesapların Yerleşim Düzeni:

    Tekdüzen Hesap Planına baktığımızda aşağıdaki düzenlemenin olduğunu görürüz.

    Örneğin 100 Kasa Hesabı tekdüzen hesap planında nerde yer almaktadır?

  Kasa hesabının kodu 1 ile başladığı için  Dönen Varlıklar Hesap sınıfında
  10 ile devam ettiği için Hazır Değerler Hesap Grubunda
  100 defteri kebir nolu hesaptır.
 
     Örneğin, 153 Ticari Mallar hesabı tekdüzen hesap planında kodu 1 ile başladığı için dönen varlıklarda, ilk iki rakamı 15 olduğu için Stoklar Grubunda 153 Nolu Defteri kebir hesaptır.
 
     255 Demirbaşlar hesabı kodu 2 ile başladığı için Duran Varlıklar Sınıfında, 25 ile devam ettiği için Maddi Duran Varlıklar Hesap gurubunda ve 255 Demirbaşlar Defteri kebir hesabıdır.
   Anlatılanlardan hareketle bir hesabın kodunu bilmek on hesabın hangi tabloda hangi bölümde yer aldığını bilmemize kolaylık sağlayacaktır.
     100 KASA HESABI
   Hesabın kodu 1 ile başladığı için ilk önce bu hesap bilançoda yer alır
    1........Hesap Sınıfı
    0........Hesap Grubu
   0........Defteri Kebir Hesabı
                                             Hesapların Bilançoda Gösterilmesi

AKTİF	............. İşletmesi .../../200.. Tarihli Bilançosu		PASİF
I. DÖNEN VARLIKLAR...............................................     10 Hazır Değerler       100 Kasa Hesabı 2. DURAN VARLIKLAR.............................................    25 Maddi Duran Varlıklar       255 Demirbaşlar		3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAK........... 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK............... 5. ÖZ KAYNAKLAR.................................
AKTİF TOPLAM		PASİF TOPLAM

Varlık Hesaplarının İşleyiş Kuralları

 

        Varlık Hesapları bilançonun Aktif tarafında yer alan hesaplardır. Bilançonun aktif tarafında yer alan hesapların ilk kaydı(aktif düzenleyici hesaplar hariç) hesabın borç tarafına yapılır. Artışlar olduğunda bu hesaplar borçlandırılır, azalış olduğunda bu hesaplar alacaklandırılır. Bu hesaplar ya borç kalanı verir veya hiç kalan vermez.Anlatılanlardan hareketle şöyle bir genelleme yapılabilir:

 >>BİLANÇONUN SOL TARAFINDA(AKTİF) YER ALAN HESAPLARA İLK KAYIT HESABIN SOL TARAFINA YANİ BORÇ TARAFINA YAPILIR

>> BİLANÇONUN SAĞ TARAFINDA(PASİF) YER ALAN HESAPLARA İLK KAYIT HESABIN SAĞ TARAFINA YANİ ALACAK TARAFINA YAPILIR.

Aktif ve pasif düzenleyici hesaplar bu genellemenin dışındadır.

                    Varlık Hesaplarının İşleyiş Kuralları İle İlgili Örnek:

  

>> İşletmenin kasasına 10 Ocak tarihinde 5000 TL sermaye olarak konuluyor.


                                             BORÇ      KASA HESABI          ALACAK

5000

       Kasa hesabı bir varlık hesabıdır. Kasaya para girdiği için kasa hesabında bir artış olmuştur. Varlık hesaplarındaki artışlar hesaba borç yazıldığından Kasa hesabı borçlandırılmıştır.
Varlık hesaplarının kayıt sistemini kolaylaştırmak için şu söylem getirilmiştir.

       ""VARLIK HESAPLARINDA ALAN HESAP BORÇLU VEREN HESAP ALACAKLI"""

  Kasa bir varlık hesabı olduğu için kasa parayı alırsa borçlu, verirse alacaklı olur.

      Örneğimizde Kasa parayı aldığı veya kasaya para girdiği için kasa hesabı borçlandırılmıştır şeklinde de söyleyebiliriz.

  >> 20 Ocak tarihinde 100 TL lik elektrik faturası ödeniyor.

   Örneğimizde kasamızdan 100 TL çıktığı için yani kasamızdaki parada bir azalış olduğu için Kasa hesabımız alacaklandırılmıştır. Kasa hesabımızın kalanı ise kasamızdaki toplam nakti gösterir. Yani kasaya 5000 TL girmiş 100 TL çıkmış o halde kasamızda 5000-100=4900 TL kalmıştır.
     
                                                BORÇ     Kasa Hesabı     ALACAK

5000

100

Varlık Hesaplarının İşleyişi İle İlgili Örnek-2

 >> Örneğin 25 Ocak 2009 tarihinde işletmede kullanılmak üzere bir taşıt alınıyor. Taşıt bedeli olarak 2000 TL ödeniyor.
   
     Örneği dikkatlice incelersek işletme taşıt aldığı için taşıt mevcudunda bir artış oluyor dolayısıyla Taşıtlar hesabının borçlandırılması gerekir. Buna mukabil işletmenin kasasındaki parası aynı tutarda azalıyor. Varlıklardaki azalış hesaba alacak kaydedildiğinden Kasa hesamızının alacaklandırılması gerekir.


                                                 BORÇ   Kasa Hesabı     ALACAK

7000

2000

   Kasamızdan 2000 TL çıktığı için kasa hesabının alacak tarafına 2000 yazıldı.(Varlıklardaki azalışlar hesaba alacak kaydedilir)

BORÇ Taşıtlar Hesabı ALACAK

2000

İşletmemize taşıt alındığı için taşıtlarda bir artış oldu. Dolayısıyla Taşıtlar hesabı borçlandırıldı(Varlıklardaki artışlar hesaba borç kaydedilir)

Kaynak Hesaplarının İşleyişi

     Kaynak hesapları bilançonun Pasif tarafında yer alan hesaplardır. Bu hesaplara ilk kayıt hesabın alacağına yapılır. Artışlar yine hesabın alacağına yazılır. Azalışlar hesabın borcuna yazılır. Bu hesaplar ya alacak kalanı verir veya hiç kalan vermezler.

Kaynak hesapları bilançonun sağ tarafında yer aldığı için Kaynak hesaplarına ilk kayıt hesabın sağ tarafına yani ALACAK tarafına yapılır. Pasif düzenleyici hesaplar bunun tam tersidir.

    
   Örnek: İşletmemiz, ortağı Ahmet Gündoğan dan 5000 TL borç almıştır.

                                              BORÇ     Kasa Hesabı   ALACAK    

5000

 
>> İşletme ortağından borç alındığı ve para kasaya girdiği için kasa hesabı borçlandırılmıştır. Çünkü bir varlık hesabı olan kasa hesabında artış olmuştur.

BORÇ    Ortaklara Borçlar    ALACAK

5000

>> İşletme ortağından borç alındığı için ortaklara olan borcumuz artmıştır. Ortaklara borçlar hesabı bir kaynak hesabı olduğu için(bilançonun pasifinde yer alır) ilk kayıt hesabın alacağına yapılmıştır.( Kaynaklardaki artışlar hesaba alacak kaydedilir