Çalınan Taşıtın Bulunması ve Bu Durumun Muhasebeleştirilmesi

Çalınan Taşıtın Bulunması

Oto Kasko Sigorta Poliçelerinde çalınan otolara ilişkin genel olarak şu ifadeler yer almaktadır:

“Çalınmış olan aracın bulunması için ilgili makamlarca yapılacak araştırmalar 30 gün içinde sonuç vermediği takdirde sigortalı durumu ilgili makamlara başvurduğunu belgelemek suretiyle, sigortacıya bildirir. Sigorta ettiren ya da hak sahibi hakkında soruşturma açılmış ise bu soruşturmanın tamamlanmasına kadar sigortacı tazminat ödemesini bekletebilir. Çalınmış olan taşıtın bulunması, sigorta tazminatının ödenmesinden önce olmuş ise sigortalı taşıtı geri almak zorundadır. 

Sigortacı tarafından değeri ödenen taşıt, ödemeden sonra bulunursa, sigorta ettiren ve/veya sigortalı keyfiyeti derhal sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Bu durumda sigortalı tazminatı ya iade eder ya taşıtın mülkiyetini sigortacıya devreder. Taşıtta çalınma dolayısıyla bir zarar meydana gelmiş ise sigortacı zararı öder.”

Sigorta şirketlerinin uygulamada da yukarıdaki açıklamalara uygun hareket ettikleri, taşıtın çalınmasından sonra 30 gün bekledikleri, çalınan taşıta ilişkin olarak yapacakları ödeme öncesi, sigortalılardan ilgili makamlardan (karakol vb) aldıkları belgeleri istedikleri ve sigortalıya ödeme yaparken bir muvafakat imzalattırdıkları ve bu belgede “çalınan taşıtın bulunması halinde taşıtla ilgili her türlü tasarrufun sigorta şirketinde olacağına” dair bir ibare bulunduğu bilinmektedir.

Bu durumda sigorta şirketi, çalındıktan sonra bulunan taşıtı ya kendi tasarrufunda değerlendirecek  ya da sigortalıya taşıtı almasını teklif edecektir.

Eğer taşıtı çalınan sigortalı, sigorta şirketinin teklifini kabul etmez yani taşıtı tekrar almazsa her hangi bir sorun bulunmamaktadır.

Ancak, taşıtı çalınan sigortalı, sigorta şirketinin teklifini kabul eder ise iki seçenek söz konusu olabilir:

Sigorta bedeli henüz sigorta şirketince ödenmemiş ise sigortalı aşağıdaki muhasebe kaydını yapacaktır:

Çalınan taşıtın tekrar firma aktifine alınması için yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibi olmalıdır. (Düzeltme kaydı. Not:Taşıt bulunduğunda durum ilk haline döndüğünden defter kayıtları da taşıtın kaybolduğu andaki haline döndürülmelidir).

------------------------------ / -----------------------------

254 TAŞITLAR                                                   10.000      

                  257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                     2.000

                  XXX D.O.DIŞI GELİR VE KARLAR                       8.000

--------------------------------------------------------------

       

Eğer aynı yıl (hesap dönemi) içinde taşıt iade edilmiş ise ilk kayıtta gider, düzeltme kaydında gelir yazıldığından yapılacak başka bir işlem yoktur. Ancak, dönem değiştikten sonra taşıt iadesi gerçekleşmiş ise yapılan 8.000.-YTL’lik gelir kaydının vergi matrahına dahil edilmemesi gerekir.(3)

Taşıtın kaybolduğunda hesaplanan KDV yazılarak indirimlerden düzeltilen KDV’nin de tekrar indirim KDV olarak düzeltilmesi gerekir.Yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olmalıdır:

------------------------------ / -----------------------------

XXX İNDİRİM KDV                                               1.800

                   XXX D.O.DIŞI GELİR VE KARLAR                         1.800

--------------------------------------------------------------

Aynı şekilde, aynı yıl (hesap dönemi) içinde taşıt iade edilmiş ise ilk kayıtta gider, düzeltme kaydında gelir yazıldığından yapılacak başka bir işlem yoktur. Ancak, dönem değiştikten sonra taşıt iadesi gerçekleşmiş ise yapılan 1.800.-YTL’lik gelir kaydının vergi matrahına dahil edilmemesi gerekir.

Sigorta bedeli sigorta şirketince ödenmiş ise sigortalı aldığı bedeli iade ederek taşıtı geri alacağından yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır (Yukarıdaki örnekte alınan 11.000.-YTL tazminatın iade edildiği ve taşıtın hasarsız olduğunu varsayılmıştır):

------------------------------ / -----------------------------

XXX TAŞITLAR                                                10.000

XXX İNDİRİM KDV                                              1.800

XXX D.O.DIŞI GİDER VE ZARARLAR            1.200

XXX BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                                             2.000

102 BANKALAR                                                                                11.000

--------------------------------------------------------------

Burada netleştirme yapılarak taşıtın yeni maliyetinin oluşturulması da düşünülebilir. Kanaatimiz, muhasebe kaydının çalınma öncesine getirilmesi gerektiğidir.

Bulunan Taşıtın Amortismanı

Çalınan taşıtın bulunarak tekrar işletme aktifine kaydedilmesinden sonra karşılaşılan bir diğer sorun ise amortisman konusudur. Taşıtın çalındığı dönemde bulunması durumunda taşıtın değerinde herhangi bir değişiklik olmayacağından (hiç çalınmamış gibi düşünülerek) amortisman ayrılmaya devam edilmesi gerekmektedir.

Eğer dönem geçmiş ise; çalındığı yıl ayrılamayan amortisman nedeniyle firmanın gider yazacağı tutarda bir azalma söz konusu olacaktır. Vergi Usul Kanunu’nun 320’nci maddesinde göre “her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede dikkate alınabilir” ve “amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz” denilmektedir. 

_________________________________________________________

(3) Mehmet MAÇ – YMM- Vergi Uygulamalarında Hırsızlık Olayları (Yaklaşım, Sayı 90, Haziran 2000)

Bu durumda firmanın, geçmiş yıla ait gider yazamadığı amortisman tutarı nedeniyle –isterse- düzeltme beyannamesi vermesi ve beyannamesinin değiştirilmesi gerektiği kanaatindeyiz.