İSKONTO VE KOMİSYONLARIN MUHASEBESİ

Tarih: 20.10.2006

 

I- GENEL OLARAK

Ticari hayatın vazgeçilmezlerinden biri de iskonto (indirim)dur. Tabi olarak iskontolar bazı şartların gerçekleşmesiyle oluşacaktır. Örneğin, bedelin peşin ödenmesi, erken ödeme, belli bir satış ya da miktarın aşılması ve diğer durumlarda iskonto yapılabilmektedir. İskonto bu yönüyle bir teşviktir. İskontoyu yapan kardan zararda, iskontoyu elde edende karlıdır. Çünkü iskonto malın ya da hizmetin satış fiyatınından yapılan kırım, indirimdir.

Bu çalışmada iskonto ve komisyonların tüm yönleriyle muhasebeleştirilmesi ve bu arada tabi olarak KDV’nin de iskonto ve komisyonlara etkilerin dikkate alınacağıdır.

 

II- İSKONTONUN FATURA ÜZERİNDE YAPILMASI

İskonto fatura üzerinde gösterilmişse, iskonto tutarı fatura toplamından düşülür ve kalan meblağ KDV matrahını oluşturur. İskontonun KDV matrahından düşülebilmesi için, yapılan iskontonun ticari teamüller çerçevesinde yapılması, faturada ayrıca gösterilmesi esastır.

Örnek: İşletme 10.000 liralık mal satmış, alıcı bedeli peşin ödediği için % 10 iskonto yapılmıştır. KDV % 18 olduğuna göre işletmenin ve alıcının kayıtlarını şöyle yapabiliriz.

İşletmenin kayıtları:

____________/__________________

100 KASA HESABI              10.630

            600 Y.İ.ŞATIŞLAR               9.000

            391 HES KDV                       1.630

….Fatura ile satış..

____________/__________________

Alıcının kaydı:

____________/__________________

153 TİCARİ MALLAR        9.000

191 İNDRİLECEK KDV      1.630

            100 KASA HESABI              10.630

… Fatura ile alınan mal…

___________/___________________

 

IV- DÖNEM SONUNDA YAPILAN İSKONTOLAR

Mal ve hizmet satışına ait, ya dönem sonunda ya da belli bir cironun aşılması halinde yapılan iskontolarda KDV indirimi söz konusu olmayacaktır. Buradaki iskonto doğrudan satılan mal ve hizmetle ilgili değildir. Dolayısıyla firmaya karşı verilen hizmetin sonucudur. Burada satıcı firma alıcı firmaya haber göndererek iskonto için fatura ister ve kazanılan iskonto alıcıya ya nakit yada mal/hizmet olarak ödenir, veya borcundan mahsup edilir (Buradaki kazanılan iskonto bir hizmetin sonucudur. Fakat bu yeni bir hizmet olmayıp daha önceki hizmetin sonucuda olabilir).

Örnek: Pancar motorları üreten ve satan bir firma, bayisinin belli bir satış miktarını gecmesi yada yıl sonunda iskontoya hak kazanması dolayısıyla 10.000 liralık iskontoya hak kazanmıştır.

Satıcının kayıtları:

_____________/_________________

760 PAZARLAMA SATIŞ DAĞ GİD          10.000.

191 İNDİRİLECEK KDV                            1.800

                        120 ALICILAR                                 11.800

 

Yıl sonu iskontosunun mahsubu

____________/___________________

Alıcının kayıtları:

___________/____________________

320 SATICILAR H               11.800

            602/649 DİĞER GELİRLER            10.000

            391 HES.KDV                       1.800

Yıl sonu iskonto mahsubu

_____________/_____________________

IV- İSKONTONUN AYNİ OLARAK UYGULANMASI

İskontolar, doğrudan bedelsiz mal verilmesi, yada verilen mal bedelinin satış bedelinden indirilmesi şeklinde uygulanabilmektedir. Bu durumda, mal ve hizmet bedelinden indirim şeklinde gercekleştirilen iskontoların KDV matrahına dahil edilmemesi, bedelsiz mal verilmesi şeklinde yapılan ayni iskontolar ise KDV tabi değildir.

Örnek: 100 adet malın yanında 10 adette bedava verilmesi ve faturada iskonto olarak gösterilmesi halinde, (mal bedeli birim fiyatı 1 lira)

İşletmenin kayıtları.

_____________/__________________

100 KASA HESABI              129.80

760 NPAZARLAMA S.D.GİD 11.80

            600 Y.İ.SATIŞLAR               110

            391 HES.KDV                       19.80

Mal satılması..

____________/__________________

950 K.K.E.GİDERLER         1.80

            951 K.K.E.G.KARŞ 1.80

Bedelsiz verilen malın KDV’si

____________/__________________

Alıcının kayıtları:

___________/___________________
153 TİCARİ MALLAR        110

191 İNDİRİLECEK KDV 18

            100 KASA HESABI              118

            602/649 DİĞER GELİRLER 10

bedelli ve bedelsiz mal alımı

__________/__________________

V- PROMASYON VERİLMESİ DURUMU

İşletmelerin promosyon adı altında bayilerine ürettikleri malın yanında başka bir malı bedelsiz olarak vermeleri halinde KDV hesaplanmayacaktır.

Örnek:100 birim şampuan satışı yapılmış ve bunun yanında 10 kg deterjanın bedava verilmesi halinde,

Satıcının kaydı.

______________/______________

100 KASA HESABI              118     

760 PAZLAMA.S.D.GİD 10

 

600 Y.İ.SATIŞLAR    110

            391 HES.KDV                       18

___________/_________________

Alıcının kaydı.

___________/_________________

153 TİCARİ MALLAR 110

191 İND KDV            18

            100 KASA HESABI  118

            602 DİĞER GELİRLER 10

____________/_________________

VI- ERKEN ÖDEME İSKONTOSU

Vadesinden önce yapılan ödemelerde genellikle taksitli satışlarda rastlanmaktadır.5 taksitli satış yapılmışsa ve alıcıda vadesinden önce borcunu ödemişse erken ödeme iskontosu oluşacaktır. Tabi olarak bu durumda KDV matrahında değişiklik olacaktır. Ancak alıcının KDV mükellefi olup olmamasına göre işlem yapılacağı tabidir. Eğer alıcı gerçek usulde KDV mükellefi ise, satıcı ile karşılıklı olarak düzeltme yapmaları gerekmektedir. Bu düzeltme sonucunda satıcı hesaplanan KDV, alıcı ise indirilecek KDV olarak beyan edeceklerdir.

Örnek: işletme birim fiyatı 5.000 lira olan iki adet malı (peşin satış bedeli 10.000. lira) iki ay vadeli 12.000 liraya KDV hariç satmıştır. Gerçek usulde vergilendirilen alıcı vade sonunu beklemeden, 2.000 liralık erken ödeme iskontosu yapmıştır.

İşletmenin kaydı.

___________/_________________

120 ALICILAR HESABI      14.160

            600 Y.İ.SATIŞLAR               12.000

            391 HESAPLANAN KDV     2.160

Mal satışı

___________/_________________

611 SATIŞ İSKONTOSU 2.000.

191 İNDİRİLECEK KDV 360.

            120 ALICILAR HESABI      2.360

Erken iskonto

_____________/__________________

Alıcının kayıtları:

______________/__________________

153 TİCARİ MALLAR 12.000.

191 İND KDV            2.160.

            320 SATICILAR       14.160.

Mal alımı

___________/____________________

320 SATICILAR 2.360.

            153 TİCARİ MALLAR 2.000.

            391 HES.KDV 360.

Erken ödeme iskontosu

____________/___________________

Alıcının nihai tüketici olması halinde erken ödeme iskontosu ve buna ait KDV’nin işletme tarafından alıcıya iade edilecektir. Alıcının nihai tüketici olması dolayısıyla belge düzenleyemeyeceğinden satıcı tarafından yapılan iskonto ve KDV’nin de ayrıca gösterildiği gider pusulası düzenlenecektir.

Örnek:  Yukarıdaki örneğimizdeki alıcı nihai tüketici olsaydı,

İşletmenin kaydı:

_________/__________________
611 SATIŞ İSKONTOSU 2.000

191 İNDİRİLECEK KDV 360

            120 ALICILAR H 2.360

Erken ödeme iskontosu

___________/_______________

VI- KOMİSYONLARIN MUHASEBESİ

Uygulamada çoğu kez iskonto ve komisyon birbirine karıştırılmaktadır. Oysa iskonto ayrı, komisyon ayrı kavramlardır. İskontoda direkt işleme muhatap iken, komisyonda genellikle aracılık hakimdir.

Komisyonda da, iskontoda olduğu gibi iki durum çıkmaktadır. Birincisi, işin yapılıp komisyonu hak edip bedelinin nakit olarak alınması durumu. İkincisi ise işin yapılıp komisyonun hak edilip bedelinin alınacak olan mal bedelinden düşülmesi olayıdır. Tabi olarak yapılacak kayıtlamalarda farklı olacaktır.

Örnek: İşletme, aracılık ettiği bir işten dolayı başka bir işletmeden 10.000 liralık komisyon almıştır.

İşletmenin kayıtları.

___________/_________________
100 KASA HESABI 11.800

            643 KOMİSYON GELİRLERİ 10.000

            391 HESAPLANAN KDV 1.800

Alınan komisyon

___________/___________________

Komisyonu veren işletmenin kayıtları:

____________/__________________

653 KOMİSYON GİDERLERİ 10.000

191 İNDİRİLECEK KDV 1.800

            100 KASA HESABİ 11.800

Verilen komisyonlar

___________/___________________

Tabi olarak komisyonun alındığı gerçek usulde vergi mükellefi olmasaydı komisyonu verenin ve alanın kayıtlamaları olmayacaktı.

Örnek: İşletme tekel genel müdürlüğüne ait sigara satışı yapmakta ve işlemden % 1 komisyon almakta. Hak ettiği komisyonları ise ödenmeyip mal bedelinden indirilmektedir. Aldığı mal 10.000.lira hak ettiği komisyon 100 liradır.

İşletmenin kayıtları:

____________/________________

153 TİCARİ MALLAR 10.000

            320 SATICILAR 10.000

Mal alımı.

____________/________________

320 SATICILAR 118

            153 TİCARİ MALLAR 100

            391 HESAPLANAN KDV 18

Elde edilen komisyonun kaydı.

__________/___________________

İşlemlerin peşin yapılması halinde ise satıcılar hesabının yerine kasa hesabının geleceği tabidir.  

 

Öğr. Gör. Y.M.M. Mustafa TEKE
Ahi Evran Üniversitesi
Kırşehir Meslek Yüksekokulu

Not: “E-Yaklaşım Dergisi, Ekim 2006, Sayı: 39” ndan iktibas edilmiştir.