Toplu işçi çıkarmanın şartları -2010-

İşyerlerinde işçilerin çeşitli nedenlerle toplu halde çıkarılması konusunda bazı kısıtlamalar, daha doğrusu bazı koşullar getirilmiştir. İşverenin işçileri toplu olarak işten çıkarmadan önce yerine getirmesi gereken bazı prosedürler bulunmaktadır.

İşyerlerinde toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümler 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29’uncu maddesinde düzenlenmiştir. İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine, ilgili Bölge Müdürlüğüne (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü) ve Türkiye İş Kurumu’na bildirmek durumundadır.

Yapılan çıkışların toplu çıkış sayılabilmesi için belirli bir sayıya ulaşması gerekir. Bu açıdan işyerinde çalışan işçi sayısı: 

a) 20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin,

b) 101 ile 300 işçi arasında ise en az yüzde on oranında işçinin,

c) 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin işine 4857 sayılı Yasanın 17’nci maddesi uyarınca (bildirimli fesih), bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi durumunda, toplu işçi çıkarma yapılmış sayılır. Bu süreç içerisinde yukarıdaki sayılara ulaşılmamış çıkışlar toplu çıkış sayılmaz.

Bu bir aylık süre takvim ayı değil, her çıkarılan işçiden geriye doğru hesaplanacak bir aylık süredir. İşveren bir ay önceden yapacağı bildirime işçi çıkarmanın sebeplerini, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgileri yazmak durumundadır.

Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir.  Tabiî ki bu görüşmeler işyerinde sendikal örgütlenme bulunması ve yetkili sendika olması koşullarında geçerlidir.

Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur.

İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.

İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır.

Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz. Örneğin mevsim sonu nedeniyle otel işyerleri çalışan işçilerden bir kısmının hizmet akdini askıya alır ise, hizmet akdi askıya alınan işçi sayısı yukarıda belirttiğim sayıları geçse dahi, yapılan işlem toplu işçi çıkarma sayılmayacak ve toplu işçi çıkışı ile ilgili prosedür kapsamı dışında kalacaktır.

İşçiler toplu çıkarmaya ilişkin hükümlerin yasanın amacına uygun olarak kullanılmadığı gerekçesiyle işe iade davası açabilir. Ancak dava aşamasında bu iddialarını kanıtlama yükümlülükleri bulunmaktadır.

Burada en fazla karşılaşılan soru; İşverenin birden fazla işyeri varsa, çıkışların toplu çıkış sayılması için tüm işyerlerindeki toplam işçi sayısının mı dikkate alınacağıdır?

Yasadaki düzenlemede açık olarak toplu çıkışların hesabında işyerinden yapılan çıkış sayılarının dikkate alınacağı belirtilmiştir. Aynı işkolunda olsun veya olmasın birden fazla işyeri bulunan işverenin gerçekleştirdiği çıkışların toplu çıkış sayılması için her işyeri kendi içinde ayrı olarak değerlendirilecek ve hesaplanacaktır.

Toplu işçi çıkarma ile ilgili düzenlemelere aykırı davranma halinde 4857 sayılı Yasa’nın 100’ncü maddesi uyarınca işverenler hakkında idari para cezası uygulanacaktır. Anılan 100’ncü maddeye göre toplu işçi çıkarma hükümlerine aykırı olarak işten çıkarılan her işçi için 411 YTL (2010 yılı için geçerli olan ceza miktarı) idari para cezası uygulanır.

Kadri KAPAK