Vadeli (Mal Mukabili) İthalat Süreci ve Muhasebesi

Arkadaşlar en yalın haliyle bir ithalat süreci ve bununla ilgili muhasebe kayıtları şu şekildedir:

Çoğunluğu K.O.B.İ’lerden (500 e kadar işçi çalıştıran işletme) oluşan Türk firmalarında en yaygın iki ithalat ödeme yöntemi peşin ödemeli ve mal tesliminden sonra ödemeli şeklindedir. Bu iki ödeme türünde bazı farklılıklar mevcuttur. Bunlar:

1-   KKDF masrafı sadece vadeli (mal mukabili) yurtdışı alımlarında ortaya çıkar
2-   Vadeli alımlarda ödemenin yapıldığı gün oluşan banka masrafı 770’lerde ilgili alt hesaba atılır.
3-   Peşin alımlarda ödeme yapılırken ortaya çıkan banka masrafı vb tüm masraflar malın maliyetine 159 aracılığı ile aktarılır.

Bu farkları inceledikten sonra küçük bir ithalat firmasındaki mal mukabili çalışma şeklindeki örnek bir ithalatı kayıtlarımıza alalım:

Firma dış ticaret sorumlusu malın alınacağı karşı firmayla görüşür, ödemenin ne şekilde yapılacağı, vadesi, taşıma giderlerinin kim tarafından ödeneceği gibi konular görüşüldükten sonra karşı firma tarafımıza ürün faturasını düzenler ve posta-mail yoluyla gönderir.

Yapacağımız ilk işlem, resmi muhasebe kayıtlarında iki tane hesap açmak olacaktır. Malın alındığı firmayı XX diye isimlendirirsek ve gelecek olan malın fiyatı da 1000 USD olarak anlaşıldıysa. Açacağımız alt hesaplar şu şekilde olmalıdır.

159.01 XX 2010-1’nci İthalat / 1000 USD
320.01 XX 2010-1’nci İthalat / 1000 USD

Daha sonra elimize gelen faturanın aslını işlemlerimizi yapması ve malı teslim alabilmesi için gümrük firmasına ulaştırırız. Gümrük firması, bizim adımıza ödeyeceği masraflar için peşin bir miktar ödeme isteyecektir. 2.000 TL istediğini varsayarsak. Bu ödemeyi yaptığımızda yapacağımız kayıt şudur:

-----------------\\-----------------------------------------
320.01 – X Gümrük Firması         2.000

      102.01. X Bankası            2.000
İthalat masrafları için peşin ödeme
-------------------\\----------------------------------------

Not: Gümrük firması tarafımıza hizmet veren bir firma olduğu için cari hesabını 320 de takip etmemizde sakınca yoktur.

Bir sonraki işlem mal bedelini gümrük firmasından gelen gümrük beyannamesindeki döviz kurunu dikkate alarak 159 hesabına aktarmak olacaktır: Gümrük beyannamesindeki kurun 1.50 olduğunu varsayarsak yapacağımız kayıt:

-----------------\\-----------------------------------------
159.01- 159.01 XX 2010-1’nci İthalat / 1000 USD               1.500 TL                
                  
320.01 XX 2010-1’nci İthalat / 1000 USD                         1.500 TL

Mal alış faturası
-----------------\\-----------------------------------------

Bundan sonraki aşamada X Gümrük Firması bizim adımıza olan bazı giderlerin ödemesini kendilerine gönderdiğimiz avanstan ödeyecektir. Örnek: Tarafımıza düzenlenmiş navlun (Nakliye), KDV, KKDF, damga vergisi gibi giderlerin ödemesini malın gümrüğe giriş aşamasında ödemesi gümrük firmamız tarafından yapılacaktır. Bunların içinden KDV kalemi 191- hesabına atılmakla beraber diğer tüm kalemler malın maliyetine 159 vasıtasıyla tek tek yansıtılacaktır. 750 TL KDV(%18), 500 TL KKDF, 500TL nakliye, 250 TL damga vergisi ödemesi yaptığını varsayalım. Burada yapacağımız kayıt:

-----------------\\-----------------------------------------
159.01- 159.01 XX 2010-1’nci İthalat / 1000 USD           1250 TL            
191.01 İndirilecek KDV %18                                               750 TL

      320.01 – X Gümrük Firması                                      2.000 TL

İthalat Giderlerimizin Ödenmesi
  -----------------\\-----------------------------------------

Daha sonra malı sağlam şekilde teslim alan gümrük firması firmamıza teslimatı yapacaktır ve kendi komisyon faturasını düzenleyecektir. 1000 TL + KDV olduğunu varsayarsak. Burada mal teslimi ve gümrükçü komisyonunda iki kayıt ortaya çıkacaktır:


-----------------\\-----------------------------------------
159.01- 159.01 XX 2010-1’nci İthalat / 1000 USD           1.000 TL
191.01- İndirilecek KDV                                                      180 TL
            320.01 – X Gümrük Firması                    1.180 TL
Gümrük komisyon gideri
-----------------\\-----------------------------------------
153. X Ürünü            3.750 TL

      159.01- 159.01 XX 2010-1’nci İthalat / 1000 USD        3.750 TL

Malın teslim alınması
-----------------\\-----------------------------------------

Üstteki kayıtta da anlaşıldığı üzere ürün elimize gelene kadar yapmış olduğumuz tüm masraflar 159 hesaptan 153 hesabına maliyet bedeliyle aktarıldı. Malı maliyet bedeliyle kayıtlarımıza almış olduk.

İşlemler sonunda:
-   Mal, elimize gelene kadar ki sürede tüm masrafları (KDV hariç) 159 hesabında takip ettik
-   Gümrük firmasının kendi komisyon bedelini de 159 a attık
-   Malı teslim aldığımızda tüm bu maliyet bedellerini 159 hesabından 153 hesabına devrettik.

Kalan İşlemler: Vadesi geldiğinde satıcı firmaya ödemesini yapmak, gümrük komisyon giderini gümrük firmasına ödemek. Bu noktada malın maliyeti oluştuğu için artık yapılacak diğer giderler 153 veya 159 hesaplarına atılamayacaktır.